De Belgische Homeopathische Bibliotheek

De homeopathische zakapotheek van Dr. Arthur Lutze

Een wonderbaarlijke Kringloopvondst

een speurtocht van meta zahren

Voor mij op tafel staat een klein onopvallend oud houten kistje, het is eigendom van onze vrienden MD en M en zij vonden het tijdens de kerstperiose 2022 in een kringloopwinkel in Brussel.

Als ik het open zie ik daarin de “60 homeopathische Potenzen vom Sanitätsrath Dr. Arthur Lutze in Göthen”, De 60 flesjes met remedies bevatten nog steeds de globuli die Dr Arthur Lutze tijdens zijn consultaties gebruikte.

Van de verkleuring op het deksel leid ik af, dat de eigenaar rechtshandig was.

Onmiddellijk komen er vragen in mij op.

Wat is een Sanitätsrath?
Wanneer leefde deze Dr. Arthur Lutze en hoe komt het dat hij een homeopathische zakapotheek had, die op wonderbaarlijke wijze is bewaard gebleven?

De zoektocht naar het verhaal van het houten kistje levert een mooi verhaal op van de homeopathie in Köthen (niet ver van Leipzig), dat bij Hahnemann begint.

In het Apothekersstrijd van 1820 Leipzig kreeg Dr. Samuel Hahnemann enkel het recht om in noodgevallen zijn eigen geneesmiddelen te bereiden, maar niet in de dagelijkse praktijkvoering. Deze onbevredigende compromisoplossing was voor de grondlegger van de homeopathie reden genoeg om de Saksische universiteitsstad te verlaten.

In Köthen ontving Hahnemann van Hertog Ferdinand van Anhalt-Köthen de vergunning om zich te vestigen met dispensierecht (recht om medicijnen te bereiden en te verdelen), en werd bovendien benoemd als lijfarts van de hertog. In oktober 1834 hertrouwde Hahnemann met de 45 jaar jongere Parisienne en schilderes Marie Mélanie d’Hervilly-Gohier, en verhuisde begin 1835 naar Parijs, waar hij 1843 zal overlijden. In Parijs begint hij een “apotheek in zakformaat” te gebruiken. Een klein kistje, dat er ongeveer zo heeft uitgezien als datgene wat nu voor mij op tafel staat.

10 jaar nadat Hahnemann Köthen heeft verlaten zoekt ook Arthur Lutze bescherming in het Hertogdom Köthen. Deze Arthur Lutze had jarenlang de werken van Hahnemann bestudeerd en werkte met veel succes als genezer in een armenkliniek in Potsdam. Maar Lutze was enkel postbediende en autodidactisch geschoolde homeopaat, hij had geen vergunning voor het uitoefenen van de geneeskunde – zo verbood de Pruisische regering hem in 1845 alle verdere medische activiteiten en moest hij een nieuwe vestiging zoeken.
In Köthen stond de nieuwe hertog Heinrich von Anhalt-Köthen het Lutze wel toe praktijk te voeren, medicijnen te bereiden en deze toe te dienen.

In zijn praktijk combineerde hij homeopathie met andere natuurlijke geneesmiddelen en ontwikkelde hij onder andere het lactovegetarisch dieet.

Arthur Lutze was populair bij patiënten, maar werd afgewezen door homeopathische artsen vanwege van zijn gewoonte om twee geneesmiddelen tegelijk voor te schrijven, wat in tegenspraak lijkt te zijn met het principe van Hahnemann om ‘één geneesmiddel per keer’ te gebruiken.

Om zich eindelijk als arts te kunnen legitimeren studeerde Lutze geneeskunde en promoveert 1850 in Jena (thesis: “De cataractae extractione”).

Het kistje met de zakapotheek moeten we dus na 1850 dateren, want de eretitel “Sanitätsrath” werdt enkel verleent aan artsen die uitstekende diensten leverden in de ambulante medische zorg. Na nog wat speurwerk lees ik dat de hertog van Saksen-Meiningen Dr. Arthur Lutze 1860 tot “Sanitätsrath” benoemde. In 1869 ontvangt hij het Ridderkruis van de Wendische Kroon door de Groothertog van Mecklenburg-Strelitz.

Tot de verdiensten van Lutze hoort de oprichting van een opleidingscentrum voor Heilpraktiker in Köthen en belangrijker nog: de homeopathische kliniek die Köthen tot het Mekka van de Homeopathie maakte.

Het besluit om een homeopathische kliniek te bouwen nam Lutze in 1854. Het geld bracht hij op heel korte tijd bijeen door 100.000 zelfgedrukte “Lutze-taler” aan particuliere donateurs te verkopen. De Lutze-taler zijn nu gezochte verzamelobjecten.

De kliniek, gebouwd in renaissancestijl, opende haar deuren op 10 april 1855, Hahnemanns honderdste verjaardag.
Ze bevatte verschillende grote afdelingen en 72 privékamers voor welgestelde patiënten, een park, verschillende kuuroorden, een bibliotheek, een kunstgalerij en een observatorium. De armen werden, zoals gebruikelijk bij Lutze, gratis behandeld. Hierin volgde hij het voorbeeld van Hahnemann.

In 1864 waren er 26.690 patiënten behandeld en ontving het ziekenhuis meer dan 162.000 aanvragen uit de hele wereld. Na de dood van Lutze in 1870 leidden zijn zonen de kliniek verder, tot in 1914.

Hoe de zakapotheek van Arthur Lutze tot in een Belgische Kringloopwinkel geraakt is zal wellicht een raadsel blijven…

Het glas-in-loodraam sierde het trappenhuis van de voormalige kliniek van Dr. Arthur Lutze in de Springstraße in Köthen van 1890 tot 1996.

Het werd aan de tuinkant geïnstalleerd in 1890 door Lutze’s zoon en opvolger Paul Arthur Lutze (1853-1937) ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de homeopathie (Hahnemann had in 1790 zijn beroemde zelfexperiment met kinabast uitgevoerd).

Het raam, dat in twee helften is verdeeld, wordt omringd door schilderachtig gerangschikte homeopathische geneeskrachtige planten, het toont de portretten van de homeopaten Lutze en Hahnemann in een ovaal. Onder de portretten staan hun motto’s “In Deo spes mea” en “Similia similibus“. Boven de zuil in het midden is een schaal waarin de slang van Asclepius is opgerold.

Het werk is van kunstenaar Heinrich Oidtmann, Linnich 1890. Vandaag kan je het glasraam bezichtigen in het “Apothekengewölbe” van het Kasteel in Köthen.

Bronnen: