Dr. J. van der Borden Jr.
Middeltjes | Reisziekte
Oorzaken, preventie en adaptatie
Reisziekte of bewegingsziekte
Mensen met reisziekte melden zich op het spreekuur van de huisarts met de vraag of er geen pilletje bestaat om niet misselijk te worden in de auto of tijdens het vliegen. Het ligt dan voor de hand een "regulier" pilletje te geven, dat de symptomen van de reisziekte onderdrukt.
Deze pilletjes hebben echter allemaal bijwerkingen (o.a. slaperigheid) en zijn vaak niet zo efficiënt. Dit is de reden om aandacht te besteden aan een andere (lees: homeopathische) oplossing.
In feite kan reisziekte beter bewegingsziekte genoemd worden, omdat de klachten voorkomen uit een ongebruikelijk bewegingspatroon. De meest bekende vormen van bewegingsziekte zijn: wagen-, zee- en luchtziekte maar ook ruimteziekte valt onder deze noemer.
Er is veel onderzoek gedaan naar bewegingsziekte, omdat er economische en strategische belangen in het geding zijn.
Denkt U daarbij maar aan vliegopleidingen, de ruimtevaart en oorlogssituaties (landingen).
Klachten
De klachten bij reisziekte kunnen verscheiden zijn en in ernst erg wisselen per patiënt, maar ook per gebeurtenis. De klachten ontstaan door verhoogde gevoeligheid voor (met name hoofd-)bewegingen.
De klachten worden grofweg ingedeeld in lichamelijke en psychologische klachten.
De lichamelijk klachten
- misselijkheid
- braken,
- transpireren
- bleekheid
- sloomheid
- geeuwerigheid
- hoofdpijn
- verlies van eetlust
- afwisselend koud en warm worden
Alle deze klachten geven een algeheel gevoel van onwel bevinden.
Psychologische klachten zijn:
- desinteresse in het dagelijks gebeuren
- afgenomen werklust
- gestoord denkpatroon
- depersonalisatie (zich buiten de werkelijkheid voelen
Bij het stoppen van beweging zijn de klachten meestal snel verdwenen.
Oorzaken
De oorzaak van reisziekte is onder andere gelegen in het evenwichtsorgaan (het werkterrein van de NKO-arts) Bij beide gehoororganen heeft ieder mens een evenwichtsorgaan dat onze positie in de ruimte bepaalt en bewegingen signaleert. Daarnaast zijn wij, wat betreft ons evenwicht, afhankelijk van ons gezichtsvermogen en het gevoel van van lichaamshouding door sensoren in onze huid en wervelkolom.
Deze 3 systemen, evenwichtsorgaan, gezichtsvermogen en houdingsgevoel zijn belangrijk bij het ontstaan van bewegingsziekte. De signalen vanuit deze systemen worden doorgegeven aan de hersenen die ze verwerken. Wanneer de hersenen dit ongecoördineerd doen, dan schiet het totaal van systemen tekort en ontstaan er klachten. Valt één systeem uit, ontstaan er sneller klachten. Omgekeerd is het niet zo dat bv. iedere blinde voortdurend reisziekte heeft. Het precieze verkeerd functioneren bij bewegingsziekte is echter nog niet uitgekristalliseerd.
Wanneer treedt reisziekte (bewegingsziekte) op?
Vooral ongecoördineerde hoofdbewegingen veroorzaken reisziekte. Het is daarbij vermeldenswaard dat de bestuurder van een auto of een piloot zelf zelden last heeft. Bij de passagiers lijkt de voorkennis van de te verwachten bewegingspatronen te ontbreken. Bovendien zullen autobestuurder en piloot de bewegingen mede beïnvloeden, terwijl hun hoofdbewegingen beperkt zijn. Dit geeft mogelijkheden voor preventie.
Preventie
Daar de medicamenteuze behandeling met reguliere middelen ons veelal in de steek laat (zie verder) en ook homeopathische middelen soms niet voldoende helpen, kunnen wel preventieve adviezen worden nageleefd.
Eenieder die regelmatig reisziek is, probeert voor zichzelf te ontdekken wat vermeden moet worden. Het kan gaan om eenvoudige adviezen, variërend van zelf een auto besturen tot onmogelijke adviezen, zoals niet zwanger zijn...
De volgende tips kunnen nuttig zijn:
- beperk zoveel mogelijk de hoofdbewegingen
- geen alcohol als mede-inzitttende
- in de auto: raampje open in de auto, zet airco of ventilator iets te fris
- ga uitgerust op vakantie, vermijd stress
- zoek geasfalteerde rustige wegen op
- lees niet in de auto maar doe gemeenschappelijke denkspelletjes (afleiden en concentreren verminderen heel duidelijk de klachten)
- op een schip: zoek het dek op
- zoek het midden op en fixeer op de horizon
- (liggen in het midden van een schip gaat soms ook goed, maar geeft niet de mogelijkheid tot fixatie van de horizon en belemmert de adaptatie
- reis met een lege maag en eet niet onderweg (geuren provoceren vaak)
- vermijd eventueel een lange autorit tijdens de menstruatie
Adaptatie
Naast preventie moet iets verteld worden over adaptatie. Bij adaptatie leer je je hersenen welke bewegingen normaal zijn. Wanneer de informatie uit de drie systemen, die een rol spelen bij het ontstaan van de bewegingsziekte als normaal wordt gezien, dan nemen de klachten altijd af. Dit wordt adaptatie genoemd.
Echter niet iedereen adapteert even snel. Een voor reisziekte gevoelig persoon die niet of weinig adapteert is slechter af dan een zeer gevoelig persoon die snel adapteert.
Ben je echter gevoelig voor reisziekte en voorkom je iedere reis, dan leer je nooit adapteren. Je zal dan ook niet weten of de reisziekteklachten maar van korte duur en hevig zijn of eigenlijk wel meevallen. Onderdruk je de adaptatie door reguliere medicijnen (antihistaminica) te gebruiken, dan 'leren' je hersenen niet wat 'normaal moet bevonden worden'.
Wanneer je drie dagen doodziek op zee hebt gevaren, dan nemen de klachten altijd af. Dat betekent niet dat je voortaan in de auto geen last meer hebt, want deze andere bewegingen moeten je hersenen ook nog leren kennen.
Een (huis)arts zou dus niet (alleen) een reispilletje voor moeten schrijven, maar moet ook algemene anti-reisziekte adviezen geven en uitleg over adaptatie. Van belang blijft dat je preventief te werk gaat en zo mogelijk leert om te adapteren.
HB21/93-5