Lichaam en geest: samen gezond en samen ziek
Afhankelijk van etnische, culturele en sociale factoren zoeken mensen naar een bijkomende dimensie binnen dewelke zij hun ziekte kunnen kaderen. Ze “hebben” niet alleen hun ziekte, ze “zijn” ziek en kunnen dit op vele manieren beleven en interpreteren. Als voorbeelden citeer ik uit een boek van Ken Wilber "Overgave en Strijd" (Ken Wilber "Grace and Grit"):
De christelijke fundamentalistische boodschap: Ziekte is een straf van God. Hoe erger de ziekte, des te verfoeilijker de zonde. (herinner U het standpunt van paus Wojtila in verband met Aids)
New Age: Ziekte is een les waaruit je moet leren om spiritueel verder te groeien.
Karma: Ziekte is het gevolg van negatieve handelingen uit een vorig leven. Het ziekteproces zorgt voor het zuiveren van het kwaad.
Psychologisch: Onderdrukte emoties veroorzaken ziekte. Ik word niet kwaad, maar ik krijg wel een maagzweer.
Boeddhistisch: Ziekte maakt deel uit van het onvermijdelijke lijden. Alleen in de toestand van Verlichting wordt ziekte uiteindelijk overstegen omdat dan ook de hele wereld van de uiterlijke verschijnselen wordt overstegen.
Wetenschappelijk-medisch: Wat de ziekte ook is, ze heeft een specifieke oorzaak of meerdere oorzaken. Sommige van die oorzaken zijn bepaald, andere zijn willekeurig of te wijten aan puur toeval. Ziekte heeft geen “betekenis”.
Holistisch: Ziekte is een product van fysieke, emotionele, mentale en spirituele factoren, die geen van alle van elkaar kunnen worden gescheiden. De behandeling moet gericht zijn op al deze dimensies. Binnen dit kader bevindt zich de Homeopathie en sluit het volgende artikel aan.
Juli 1975. Twee jonge artsen die in september in een Brabantse gemeente een groepspraktijk willen opstarten, gaan zich voorstellen aan de plaatselijke huisartsen. Zij waren al verwittigd dat hun “communistisch” initiatief niet in goede aarde was gevallen. Met een krop in de keel en de moed in de schoenen belden ze eerst aan bij de oudste arts, een nog krasse zeventiger. Tot hun verbazing haalde hij dit aspect nauwelijks aan maar hij vond hij vond het veel belangrijker ons zijn visie over de evolutie in de geneeskunde uit te leggen: “Jonge collega’s, er zijn twee soorten zieken: de echte, met een keelontsteking, een maagzweer, een serieuze infectie, een beenbreuk… en dan, al de anderen waar je nooit iets bij vindt en die altijd van alles mankeren. Die noem ik “de vangers”, en het zijn er hoe langer hoe meer. Als ik jong was, bestond dat allemaal niet. Als de mensen je thuis kwamen halen voor een huisbezoek, wist je dat het serieus was, en je ging er naartoe, in regen, wind en onweer. Geneeskunde was een kwestie van leven of dood. Na negen dagen hoge koorts was je genezen of was je d’ er niet meer.”
Als één van die jonge artsen is die uitspraak mij bijgebleven. En ik moet er nog geregeld aan denken, vooral wanneer ik de neiging heb mijn dertig jaar jongere collega’s die in onze praktijk een opleiding volgen een alternatieve denkpiste van de reguliere “evidence based medicine” te willen uitleggen.
Al was ik nog jaren van mijn eerste kennismaking met homeopathie verwijderd, ik behoorde tot de eerste lichting van artsen die vertrouwd waren met het concept van de psychosomatische ziekten, later tot functionele aandoeningen herdoopt. Dit concept hield in dat iemand die zich om één of andere reden slecht voelt, ook een lichamelijk klachtenpatroon kan ontwikkelen dat in de beginfase geen opspoorbare letsels geeft. Het idee van wisselwerking tussen lichaam en geest was ontstaan. Echter, het paradigma van de moderne geneeskunde steunt op de laesie, het defect. Veel van die psychosomatische ziekten waren zo vaag in hun symptomen dat zij niet in een gekende ziekte konden gewrongen worden.
Er moest dus naar nieuwe ziektebeelden gezocht worden en naar biochemische tekorten in de ijdele hoop alle stukken van de humane puzzle in mekaar te laten passen. Ondertussen wordt de schare “vangers” koest gehouden met tonnen slaap- en kalmeermiddelen en antidepressiva. Wie hierbij niet voldoende reageert wordt, in afwachting van een passende behandeling, in één of ander syndroom gestoken en mag zich verwachten, als in een bingospel, van de ene naar de andere specialist gekaatst te worden. Vroeg of laat komt er wel iets uit.
Ik bleef, in mijn eerste praktijkjaren, geboeid door het concept van functionele aandoeningen en besteedde veel tijd aan gesprekken en verkenning van eventuele psychosociale problematiek. Ik leerde ook relaxatietechnieken aan zoals sofrologie en zelfs hypnose. Resultaten waren er, maar beperkt en ze waren het gevolg van veel tijdsinvestering. Waar ik kon, beperkte ik de medicatie en hanteerde met volle overtuiging alle mogelijke vormen van placebo.
Wanneer ik dan , acht jaar later, de eerste, eerder toevallige en aarzelende, stappen in de homeopathie zette, was ik meer dan wat verbaasd te lezen dat tweehonderd jaar eerder ene Samuel Hahnemann een veel beter concept had bedacht over de wisselwerking tussen geest en lichaam dan al wat ik in de moderne literatuur kon vinden. De spreekwoordelijke nieuwe wereld ging open. Een ontdekkingstocht begon waarvan voor- en nadeel in mekaar overlopen: er komt geen eind aan de ingeslagen weg maar deze wordt steeds boeiender en wonderlijker.
Hahneman en het Organon
Ik zal U het citeren van de originele teksten van het Organon besparen, want ze zijn niet echt in een vlot leesbare taal geschreven. Volgens Hahnemann schuilt er in ieder van ons een immateriële, haast spirituele krach die ernaar streeft het organisme in harmonie te doen functioneren. Wanneer die kracht, die hij de Vitale Kracht of Dynamis noemde, daarin slaagt, zijn we gezond. Ziekte zoals we die waarnemen, is de uitdrukking van de verstoring van de Dynamis. Deze verstoring kan slechts grondig hersteld worden door middelen die op eenzelfde energetische wijze de Dynamis opnieuw in evenwicht brengen. Om tot een genezing te komen dient de totaliteit van de ziektesymptomen en van alle modaliteiten van de ziekte en kenmerken van de zieke persoon zoals leefgewoonten, sociale interesses en contacten, sexueel functioneren, in rekening te worden genomen. Voor Hahnemann was het evident dat die kenmerken alle aspecten van het menselijk functioneren moesten inhouden, zowel de mentale als de emotionele, als de fysieke. Dit vertrekpunt was in zijn tijd al een revolutionair idee en is het tot vandaag gebleven. De fundamenten van een holistische geneeswijze waren gelegd en staan nog steeds in contrast tot de reguliere geneeswijze die het letsel als basis van ziekte ziet. Het letsel is niet beperkt tot wat klinisch vaststelbaar is maar wordt tot diep in het menselijk genoom opgespoord.
Hahnemann onderscheidde acute en chronische aandoeningen. Acute ziekten worden veroorzaakt door blootstelling aan ongewone factoren zoals extreme warmte, koude, overdaad of tekort, emoties, epidemische infecties enz. De chronische ziekten daarentegen zijn de manifestatie van een onderliggend lijden dat het ganse leven behelst en van generatie op generatie overgedragen wordt. (Miasmen) .
Als we aannemen dat er een onlosmakelijk verband bestaat tussen lichamelijke, mentale en emotionele factoren of, om het ouderwets uit te drukken, tussen ziel en lichaam, dan moet er binnen dit geheel toch ergens een triggermechanisme ontstaan waardoor de Dynamis onder druk gezet wordt en na verloop van tijd decompenseert. Het lijkt dan ook logisch dat het oorspronkelijke signaal tot ontregeling van de vitale kracht ontstaat in het knooppunt van zintuiglijke waarnemingen, denken en gevoel , met name de hersenen eerder dan in de lever of in de grote teen.
Hedendaagse homeopaten
Belangrijke hedendaagse homeopaten zoals Masi en Sankaran vonden het essentieel voor het begrijpen en dus ook het correct kiezen van een remedie de oorsprong van de energetische ontregeling te kunnen vatten om van daaruit een betere werkhypotese te kunnen opstellen. Voor Masi lag de oorzaak van ziekte in de breuk met de perfectie van de Schepper. In de erfzonde als het ware. Voor Sankaran bevindt de oorzaak van de verstoring van de Vitale Energie zich in het domein van de waan en zelfs nog dieper, op het niveau van de sensatie, dat ons in verbinding stelt met het niet-menselijke deel in ons. Dat deel is het meest ontoegankelijke terrein van onze kern en komt maar aan de oppervlakte wanneer de controle van ons “hogere brein” wegvalt. We krijgen er een glimp van bij het interpreteren van onbewuste gebarentaal en aan ongewone sensaties, die zelden optreden en de patiënt zelf verrassen. Deze sensaties zijn de verbinding met het niet-menselijke deel in ons, namelijk het gevoelige plantaardige, het competitieve dierlijke of het structurele minerale aspect. De spanning of het eventuele conflict tussen deze ‘primitieve’ kern en het ‘geëvolueerde’ deel van ons brein verstoort onze Dynamis en leidt tot het ontstaan van een ziekte. Er bestaat dus vermoedelijk een systeem dat langs een netwerk van hormonale en zenuwimpulsen een verbinding vormt tussen de oorspronkelijke niet-menselijke “trigger” en de menselijke respons op emotioneel, mentaal en organisch niveau, de ziekte dus. . Hoe deze ziekte er precies zal uitzien, is in de eerste plaats afhankelijk van onze genetisch bepaalde eigenschappen. Eenzelfde basisverstoring zal bv. bij de ene persoon aanleiding geven tot migraine, bij een andere tot maagklachten. Sociale en hygiënisch gunstige omstandigheden kunnen een bufferend effect geven wat de duur en de ernst van de klacht betreft.
Voor ieder van ons geldt dus dat we ziek worden wanneer wij in dissonantie komen met ons niet-menselijk aspect. Dit wil zeggen dat mensen die een plantaardige affiniteit hebben en overeenkomen met een remedie uit het Plantenrijk, ziek zullen worden als er een probleem ontstaat binnen de gevoelsfeer. Een ‘plant’ wordt ziek bij relatiebreuk, afscheid, verwijdering, moeizame loslating van veilige cocon, enz..
Mensen met dierlijke kenmerken worden ziek wanneer zij een machtstrijd verliezen, in competitie moeten onderdoen, hun verworven terrein aan diggelen zien gaan. Ook in de strijd met zichzelf kunnen ze ten onder gaan.
‘Minerale’ mensen die best geholpen worden met een remedie uit het Minerale Rijk worden ziek wanneer zij geconfronteerd worden met het verlies van controle over de structuur die hen omgeeft en waar zij zich verantwoordelijk voor voelen. Die structuur is als een web dat hen omgeeft en waar zij het centrum van vormen. Gezin, relaties, werk, huis… het zijn allemaal onderdelen van hun Struktuur. Mineralen hebben de waan dat iedereen zich gelukkig moet voelen in een structuur die zij als goed ervaren en waar zij hun levenswerk van maken. Hun systeem wordt aan wankelen gebracht en stort eventueel in wanneer anderen die structuur verlaten of afwijzen.
Deze benadering heeft geen verklaring voor alles. Het legt niet uit waarom kleuters door kanker weggemaaid worden. Het legt niet uit waarom wij kunnen doodgaan aan infectieziekten. De homeopathische visie over acute en chronische ziekten leert ons wel inzicht krijgen in ons eigen functioneren. En het inzicht is de eerste en noodzakelijke schakel in een actief proces van verbetering en eventueel genezing. Het is niet mogelijk de niet-menselijke stem binnenin ons uit te schakelen. Meestal fluistert ze, soms roept ze of huilt ze van ellende. Met een goed gekozen homeopathisch middel slagen we er soms in haar in een synchroon duet te laten zingen met de stem van ons menselijk brein. Talrijke generaties homeopaten en patiënten zullen nog aan de weg moeten timmeren alvorens de talloze “vangers” op tijd kunnen geholpen worden. We kunnen alleen maar hopen dat de nietige radertjes die we zijn in de grote constructie van de menselijke evolutie haar steentje kan bijdrage tot een harmonieuze toekomst.