Geachte Heer Minister, Beste Frank,
Kortrijk/ Leuven 9 november 2021
Frank Vandenbroucke, Frank Moulaert en anderen uit de sociale, politieke en professionele wereld werkten in de jaren 1980 samen in het kader van de Werkgroep POLEKAR (Politieke Economie en Arbeid).
De teksten van deze groep die in de jaren 1980 veel aandacht kreeg in de media – front page news – vormden de basis voor de politieke alternatieven zowel van Agalev als de SP.
Moulaert en Vandenbroucke publiceerden samen artikels en boekhoofdstukken over technologische vooruitgang, werkloosheid en tewerkstelling, alternatieve sociaal-economische politiek en arbeidsduurverkorting.
De tekst die volgt is een persoonlijke brief die Frank Moulaert op 9 november aan Frank Vandenbroucke schreef. Hoewel ze meerdere pagina’s beslaat, blijven enkele belangrijke punten onderbelicht. We vermelden er drie van:
- De voorstellen in de brief maken geen onderscheid tussen voorstellen voor de korte, middellange en lange termijn. Zo’n timing in het beleid is belangrijk. Op middellange termijn is bv. de ontwikkeling van soliedere vaccins met minder collaterale risico’s noodzakelijk – Novavax is wellicht een eerste vaccin de goede richting. Op korte termijn is er de dringende vraag om de algemene immuniteit van de bevolking aan te scherpen. Op dit punt blijven de virologen die geen spreekverbod hebben doof.
- De rapportering van de bijwerkingen van Covid-19,20,21 vanuit de eerste-lijnszorg loopt mank. Er is voorlopig geen instrument dat de huisartsen toelaat de werkelijke en mogelijke bijwerkingen van de vaccins duidelijk te rapporteren. Wat de veronderstelling dat de bijwerkingen op korte termijn ondergerapporteerd en onderschat worden aan belang doet winnen.
- Geef meer autonomie aan de ziekenhuizen om zich te organiseren, zowel op korte en lange termijn (zie bv. de tussenkomst van Dr Marc Noppen in De Afspraak op 18 november), maar ook om zogenaamde alternatieven therapieën (bv. Ivermectine of hydroxychloroquine in een juiste combinatie met zink) toe te passen bij zwaar zieke patiënten.
Maar de voornaamste oproep die Moulaert aan Vandenbroucke in onderstaande brief doet is “Trek het debat weer open”. Vaar niet mee in de stroom die werkende alternatieve en complementaire strategieën en medicaties automatisch als fake news wegzet; zorg ervoor dat het wetenschappelijk onderzoek over covidvaccinatie en vaccinatie in het algemeen terug het pluralistisch pad opgaat en dat ook het statistisch apparaat van Sciensano in die zin verfijnd wordt. Moedig de burger en de alter-experts aan om terug op een gegronde wijze aan het debat deel te nemen. En zet je op deze wijze in om te beletten dat de democratie ontaardt in een technocratie of zelfs een medicocratie waarin alleen standpunten die overeenkomen met de ‘mainstream’ nog geuit mogen worden. De gevestigde pers huilt met de mainstream, ze neemt gegronde studies die een ander licht werpen op de epidemie/endemie niet ernstig of maakt ze belachelijk. De gevestigde pers is zo medeverantwoordelijk in het maken van ‘fake news’ en zet veel ‘real news’ weg als fake en verwijst het zo naar de sociale en alternatieve media.
Met argusogen heb ik de debatten over het Covid-beleid en de beleidsbeslissingen gevolgd.
Ik heb veel gelezen, ook (bio)medische studies en artikels die gepubliceerd zijn door erkende onderzoeksinstellingen of in gerenommeerde tijdschriften. Ik zal je geen bibliografisch overzicht geven, ik vermoed dat dergelijke overzichtspublicaties je in je positie meer bereiken dan ze bij mij toekomen.
Ik geef je een korte reflectie over hoe ik het Covid-debat inschat. Ik formuleer daarna drie voorstellen die mijns inziens (nog) niet voldoende in de beleidsagenda naar voor komen. Je kan je afvragen waarom een niet-medicus die voorstellen doet. Het antwoord hierop is dat medici die de ongenuanceerde vaccinatielijn niet volgen schrik hebben om op non-actief gezet te worden. De ongefundeerde aanvallen door een aantal geneesheren op de vaccin-sceptici voeden die schrik. De retoriek van sommige van die aanvallen is onrustwekkend en doet helaas denken aan tijden die de geschiedenis graag uitwist.
Ik lees uiteenlopende publicaties en luister naar de verhalen van geneesheren, (ex-) Covid patiënten, (niet) Covid-patiënten en vrienden die mij de relazen van hun huisartsen meedelen. Wellicht is niet alle informatie correct, maar dat geldt ook voor het – gelukkig wat afnemend – blinde geloof in de kracht van vaccinatie.
Een korte reflectie
Te weinig (bio)medische stemmen kunnen aan het publieke Covid-debat deelnemen. Veel waardevolle stemmen worden afgeblokt door ‘klassieke’ medici en door de media. Daardoor is veel informatie die levens zou kunnen redden buiten de publieke arena maar ook buiten het werkveld van de eerstelijnsgeneeskunde gehouden of is verkapt op het toneel verschenen: de rol van algemene immuniteit in de strijd tegen Covid, zeker wat zijn ergste vormen betreft; de gezondheidsrisico’s van inenting voor jongeren en zeker voor kinderen; de onvoldoende kennis van de impact van de mRNA-vaccins; de werking van zowel fytotherapie als homeopathie bij de behandeling van milde Covid; de beperkte bescherming die vaccins na verloop van tijd nog bieden, …
Het uit het publieke debat houden van een groot deel van deze informatie heeft zowel de democratie als de volksgezondheid kwaad berokkend. Dat sommige virologen zeer schamper of zelfs spottend doen over andere medische benaderingen heeft veel kwaad bloed gezet bij mensen die bewust met hun gezondheid omgaan, ook bij veel gevaccineerden. De terminologie kwakzalvers, Harry Potter dokters, … past niet bij wetenschappers en zorgverstrekkers die verondersteld worden om de eed van Hippocrates en de geest van open onderzoek te respecteren. Over deze en andere beschouwingen zal je ook wel diverse bronnen hebben. Maar ik ben steeds bereid, als je dat wenst, deze korte inleiding bibliografisch aan te vullen. Voor mijn drie voorstellen verwijs ik wel naar bronnenmateriaal.
Voorstellen
1. Algemene immuniteit
1. Vooreerst algemene immuniteit. Reeds van in het begin van de epidemie is verwezen naar het tekort aan vitamine D bij een groot deel van de bevolking. Vitamine D speelt zoals je weet een belangrijke rol in de algemene immuniteit. Recent zijn ook studies gepubliceerd (U Gent, Zwitserse studie, …) die aantonen dat zware Covid-patiënten een zeer groot tekort aan Zink en Selenium vertonen. Reeds jaren wijzen meer holistisch werkende artsen op het belang van deze drie elementen, plus vitamine C, voor het op peil houden van de algemene immuniteit. Klassieke artsen reageren hierop door te verwijzen naar het belang van gevarieerde gezonde voeding. Maar het grootste deel van de bevolking geniet om uiteenlopende redenen (onwetendheid, eenzijdige informatie, armoede en slechte voedingsgewoontes) niet van zo’n voeding.
Voorstel: Organiseer een bloedonderzoek dat deze parameters test voor de hele bevolking. Zo’n onderzoek kan een systematisch inzicht geven in de algemene immuniteitstoestand. Raad aan wie een tekort heeft aan de nodige elementen, en zeker de vier vermelde elementen, ze via voedingssupplementen aan te vullen. Maak deze supplementen terugbetaalbaar.
1a. Een evenwichtige voeding is voor iedereen belangrijk maar moeilijk toegankelijk om verschillende redenen: beperkte toegang tot gezonde voeding, beperkte kennis en tijd om gezond te koken, de gekte van het bestaan die steeds meer mensen en gezinnen naar industrieel bereid voedsel leidt, … Sommige Buurtwerkingen, zoals het Lampeke in Leuven, jou welbekend, zetten zich in om dergelijke praktijklessen aan te bieden. Ook Wijkgezondheidscentra zetten zich hiervoor in.
Voorstel: Nog meer inzetten op informatie – en vormingscampagnes en lage drempel workshops over gezond eten en koken.
1.b Gebrek aan beweging en gezonde lucht, omgang met de natuur, bestrijden van smetangst, … zijn ook kwalen van onze tijd. Kinderen mogen zich niet meer vuil maken, tenzij ze veldrijder of crosser worden?
Voorstel: Nog meer de nadruk leggen op wandelen, sporten, bewegen, de auto laten staan op korte afstand, fietsen, … Dit alles nog actiever aanbevelen, ook omwille van de betere luchtkwaliteit bij minder verkeer. De logica van luchtventilatie doortrekken van binnenskamers naar de stad: zuiverder stadslucht, gezondere luchtwegen, …
Bronnen:
DM in het artikel ‘Bepaalt voeding of u ernstig ziek wordt van Covid-19? Belgische onderzoekers doen opmerkelijke ontdekking’ verwijst ook naar studies in Duitsland, Finland, Zwitserland.
Du Laing, G., Petrovic, M., Lachat, C., De Boevre, M., Klingenberg, G. J., Sun, Q., … & Schomburg, L. (2021). Course and Survival of COVID-19 Patients with Comorbidities in Relation to the Trace Element Status at Hospital Admission. Nutrients, 13(10), 3304.
Swinburn, B.A., Kraak, V.I., Allender, S., Atkins, V.J., Baker, P.I., Bogard, J.R., Brinsden, H., Calvillo, A., De Schutter, O., Devarajan, R. and Ezzati, M., 2019. The global syndemic of obesity, undernutrition, and climate change: the Lancet Commission report. The Lancet, 393(10173), pp.791-846.
2. Gezondheidsrisico's van vaccinatie
2. Betrouwbare rapporten verwijzen duidelijk naar de gezondheidsrisico’s van vaccinatie. Gekende korte termijn bijwerkingen zijn cardiovasculaire problemen vooral bij jongeren, tromboses, spierproblemen, vermoeidheid, allergische opstoten, … Bijna alle huisartsen kennen gevallen en de inventarisatie ervan is noodzakelijk. Systematische vaccinatie was een verdedigbare strategie in het hoogst van de strijd. Maar we hebben nu meer kennis over wat de vaccins goed en slecht doen. Ze beschermen misschien tegen ernstig ziek worden, toch bij patiënten met geen al te zware voorgeschiedenis, maar geven geen volledige bescherming. Gevaar tot besmetting van anderen, gevaccineerden en niet-gevaccineerden, is reëel. Daarom vragen steeds meer instanties en landen bijkomende testen bovenop het Covid green ticket. Mensen met een goede immuniteit – indicatoren hiervan vallen te meten – hebben deze vaccins niet nodig. En systematische hervaccinatie is een blinde wissel op de toekomst. Ik verwijs naar de repetitieve griepvaccinatie die over de jaren de algemene immuniteit aangetast heeft en die maar gedeeltelijk beschermt tegen griep.
Voorstel: de vaccinatie onder de 18 jaar niet aanmoedigen en onder de twaalf, tenzij bij zeer duidelijk besmettingsrisico, zelfs verbieden. (Het US-beleid is op dat vlak de pedalen volledig kwijt.) De beslissing tot vaccinatie overlaten aan de burgers.
2.a Het Covid Safe Ticket (CST) op basis van vaccinatie is problematisch, omwille van de beperkte beschermingsgraad van de vaccins en de beperking in de tijd. Het CST afgeleverd op basis van een nieuwe test – ook al is de foutenmarge reëel – is dus eigenlijk betrouwbaarder. In Oostenrijk is het hek helemaal van de dam: terwijl de gegevens over besmetting van gevaccineerden steeds duidelijker worden, wordt het CST alleen nog aanvaard van gevaccineerden en mensen die Covid succesvol (!) doorgemaakt hebben. Van Russische roulette gesproken … In de logica de verspreiding tegen te gaan is ook systematische testing van gevaccineerden noodzakelijk wat mij een onmogelijke opdracht lijkt en ook risico’s inhoudt. Ik opteer niet voor meer algemeen testen, ik opteer voor een campagne om de algemene immuniteit op te voeren en de afstands- en gezondheidsregels beter te respecteren. Terug de burgerzin en persoonlijke verantwoordelijkheid aansporen in plaats van betuttelend en bestraffend op te treden.
Voorstel: Dit is geen pleidooi om bijkomend te laten testen, maar wel om de burgers meer bewust aan zelfdiagnose en zelftesten te laten doen. Geef de verantwoordelijkheid terug aan de mensen om aan hun algemene conditie te werken, hun voeding en levensstijl te verbeteren, hun immuniteit herop te bouwen, beter te kunnen oordelen wanneer ze ziek zijn (en dan thuis te blijven) en bij onzekerheid zichzelf te testen.
Terug de burgerzin en persoonlijke verantwoordelijkheid aansporen in plaats van betuttelend en bestraffend op te treden.
2.B Er is nood aan beter en langer beschermende vaccins en aan medicatie om Covid te genezen. Hierbij moeten de kritieken op de reeds toegepaste of verworpen medicatie opnieuw bekeken; en de kritieken op het spike-eiwit ernstig genomen. (Deze kritiek komt vooral van onderzoekers uit de biomedische/biochemische wetenschappen; onderzoekers uit dit vakgebied die ik ken laten zich niet of met tegenzin vaccineren omdat ze zich bewust zijn van de risico’s van de bestaande vaccins. Hetzelfde argument geldt ook gedeeltelijk voor gezondheidswerkers die op basis van hun medische inzichten en ervaringen weigerig staan tegenover de vaccins en vaccinatie.)
Voorstel: het onderzoek naar nieuwe vaccins en therapieën actief ondersteunen; onderzoek dat vanuit epistemologische diversiteit vertrekt en de dialoog tussen verschillende kennisperspectieven organiseert en tot kruisbestuiving brengt. Kansen creëren om diverse stromingen in de geneeskunde opnieuw vruchtbaar te laten samenwerken. Wat Covid-onderzoek betreft komt betrouwbare alternatieve input vaak van bio-ingenieurs.
Bronnen:
S. Seneff and G. Nigh. Worse Than the Disease? Reviewing Some Possible Unintended Consequences of the mRNA Vaccines Against COVID-19. International Journal of Vaccine Theory, Practice, and Research 2021; 2(1): 38-79. https://ijvtpr.com/index.php/IJVTPR/article/view/23
Khurana, S., Hahn, M., Coyle, E.M. et al. Repeat vaccination reduces antibody affinity maturation across different influenza vaccine platforms in humans. Nat Commun 10, 3338 (2019). https://doi.org/10.1038/s41467-019-11296-5
Devos, P., Serneels, P., Serneels, P., Goyens, M., & Van Wassenhoven, M. (2021). Retrospective Observational Survey on a Series of 183 Consecutive Patients Homeopatically-treated during the first COVID-19 peak in Belgium. International Journal of High Dilution Resarch, 20.
3. Databank over de gezondheidstoestand van de burgers
3. Er is een grote nood om meer systematisch onderzoek over de gezondheidstoestand van de bevolking te organiseren. Ik besef dat de opbouw van een databank grote risico’s naar privacy toe kan inhouden. Eigenlijk bestaat dat risico nu reeds – artsen, specialisten, … hebben mits eenvoudige toelating – inlezen ID – toegang tot al je gezondheidsgegevens. Ik heb geen weet van grote misbruiken van die gegevens. Maar een groot manco in die gegevens (-bank) is het ontbreken van resultaten over de bloedspiegel en immuniteitsindicatoren. Deze gegevens en hun interpretatie zouden een grote waarde voor het immunologisch onderzoek hebben. En ze kunnen zeker anoniem verwerkt worden. Bovendien zouden ze toelaten om a priori informatie (gezondheidstraject, immuniteitsindicatoren, …) te verwerken in de berekening van de kans op zware Covid, ziekenhuisopname, opname in IC (Bayesiaanse analyse). Sciensano zou via toepassing van Bayesiaanse methodes meer gedifferentieerde en geloofwaardige resultaten kunnen aanbieden.
Voorstel: een systematische databank over de gezondheidstoestand van de burgers in dit land uitbouwen. Deze databank bevat best gezondheidsindicatoren die bruikbaar zijn voor verschillende medische benaderingen en voor een differentiële analyse van gezondheidsrisico’s.
Tot slot
Ik heb in deze brief een aantal belangrijke bezorgdheden over gezondheid en gezondheidsbeleid met jou gedeeld. In het gevoerde Covid-beleid apprecieer ik vooral de maatregelen die gebaseerd zijn op wederzijds respect (ziek? blijf thuis, hou afstand waar nodig, ventilatie, vermijd close contact massagedrag, …). Maar regelgeving en penaliseren leiden tot woede, opstandigheid met lijdzame gehoorzaamheid. Geen enkele van deze drie reacties is bemoedigend voor de burgerzin. Ik betreur ook het ontluisterend gebrek aan aandacht voor algemene immuniteit.
Ik vind het daarom belangrijk om de verantwoordelijkheid terug te geven aan de burgers. Als ik de cijfers juist heb heeft 1/3 van de Belgische bevolking hoger onderwijs gevolgd; die hoger opgeleiden hebben toch geleerd zelfstandig te oordelen? Maar om juist te kunnen oordelen moet de informatie volledig en divers zijn; en een publiek debat georganiseerd. De manier waarop sommige virologen zogenaamde alternatieve behandelingen weghonen is onaanvaardbaar. Ikzelf, familie, veel vrienden en bekenden werken aan onze gezondheid door middel van een gezonde combinatie van homeopathie, fytotherapie en ‘gevestigde’ geneeskunde. Voor mezelf is het resultaat tot 70 jaar zeer bevredigend; onderzoek over gelijkaardige bewuste gezondheidstrajecten zou zeker lonen. Wat de behandeling van Covid betreft: alternatieve behandelingen werken en houden mensen uit het ziekenhuis. De toegankelijkheid van deze behandelingen zou vergroot of zelfs veralgemeend moeten worden.
Je hebt in de jaren dat we samengewerkt en gepubliceerd hebben steeds mijn zin voor structureel en interactief denken en analyseren geapprecieerd.
Hier ligt ook een verantwoordelijkheid voor de artsenopleiding. In sommige artsenopleidingen is immunologie een bijvak – dat dit een hoofdvak zou moeten zijn lijkt mij de logica zelve. En ik apprecieer het wanneer de artsen de tijd nemen om op een pedagogische wijze niet alleen hun eigen standpunt en behandeling toe te lichten, maar ook tot tegenspraak en alternatieve interpretaties uit te nodigen. Dit lijkt mij de beste weg om tot juiste diagnoses te komen. Een vak medische pedagogie is het overwegen waard. Bovendien betreur ik het heel erg dat steeds minder artsen homeopathie als bijkomende opleiding volgen. In dit opzicht is België zo verschillend van Zwitserland bv. Geven onze artsen dan zo weinig om de zelfgenezende kracht van lichaam en geest en hoe die te ondersteunen?
Ik heb het initiatief tot deze brief genomen, vooral omwille van de diepe frustratie over de ‘knauw’ die het Covid beleid aan de democratie toegediend heeft. Zinnige alternatieve perspectieven zijn weggehoond; en op die manier is ook heel wat ‘news’ (relevante informatie) als ‘fake news’ weggezet. Door het afblokken van dialoog hebben MSM (Mainstream Media) zelf een flink stuk ‘News’ als Fake News weggezet en zo ook de gekte op de fake news media gevoed. We weten dat er dringend nood is aan meer onderzoeksjournalistiek oude stijl, ook op het gebied van Gezondheid. Maar we weten ook dat de democratie nood heeft aan meer openheid en dialoog.
Je hebt in de jaren dat we samengewerkt en gepubliceerd hebben steeds mijn zin voor structureel en interactief denken en analyseren geapprecieerd. Ik hoop dat mijn beschouwingen kunnen bijdragen tot een opener Covid- en gezondheidsbeleid.
Een warme groet
Frank
Frank Moulaert
Em. Prof. Economie en Ruimtelijke Planning
Interdisciplinair onderzoeker
KU Leuven, Université de Lille, Newcastle University