Een geschenk van God aan de mensheid
Hahnemann was apetrots op de homeopathie, de nieuwe geneeswijze die hij ontdekt had en die hij als een geschenk van God aan de mensheid beschouwde. Hij spaarde dan ook de banbliksems niet die hij uitstuurde naar de verdedigers van de “oude” geneeskunde, de allopathie.
Een dynamisch proces van verstoringen
En toch, na een periode van euforie, volgde de ontnuchtering: zijn patiënten, die aanvankelijk goed reageerden op zijn remedies, werden opnieuw ziek. En opnieuw. En opnieuw. Met lede ogen moest hij hun verdere aftakeling aanzien. Toch wist hij dat zijn geneeswijze werkte en hij begon te zoeken naar een verklaring voor het falen. Het viel hem op dat vele patiënten ziek werden met andere symptomen en dat hij als het ware telkens een nieuwe ziekte behandelde. Stilaan groeide het concept van de chronische ziekten. Een ziektebeeld werd niet meer gezien als een geïsoleerd gebeuren, maar als een onderdeel van een dynamisch proces van verstoringen dat tijdens het leven verschillende vormen kan aannemen. Ziekte werd een duizendkoppig monster. Als één hoofd werd afgehakt, kwam een ander, nog gruwelijker, te voorschijn.
Acute en chronische ziektes
In 1828 verscheen zijn referentiewerk : “De Chronische Ziekten”. Kort daarop vermeldt hij, in de vierde editie van het Organon, het onderscheid tussen acute en chronische ziekten. (§ 72):
“De menselijke ziekten zijn te verdelen in twee groepen:
a. snel verlopende aandoeningen van het uit zijn evenwicht gebrachte “ontstemde” levensbeginsel. Ze verlopen in een variërend, maar steeds beperkt tijdsbestek. Men noemt ze “acute ziekten”.
b. die ziekten die, vaak ongemerkt, beginnen het levend organisme, ieder op haar eigen wijze, dynamisch te ontregelen. Geleidelijk aan verwijdert het organisme zich daardoor steeds meer van de gezonde toestand, zodat de automatische, onbewuste, vitale energie, de zogenaamde levenskracht, die de gezondheid in stand behoort te houden, aan die ziekten van het begin af en in hun heel verloop slechts onvoldoende, ondoelmatige en nutteloze weerstand biedt. Ze kan ze op eigen kracht niet uitdoven, maar is, machteloos, genoodzaakt ze te laten voortwoekeren. Het organisme moet zich steeds meer laten ontregelen tot uiteindelijke totale vernietiging. Dat noemt men “chronische ziekten”. Deze ontstaan door een dynamische infectie van een chronisch miasma.”
"Chronisch miasma"
Daar is het woord gevallen. Het heeft een wat alchemistische bijklank en zij die de homeopathie niet genegen zijn, verwijzen maar al te graag naar de “roots” van het woord om aan te tonen hoe hopeloos beschimmeld het homeopathisch gedachtegoed wel is.
De term “miasm” gaat terug tot Hippocrates (alweer eens). Hiermee werd besmette lucht of water bedoeld die de dragers van infectieuze kiemen waren. Tot laat in de achttiende eeuw had deze idee nog veel aanhang.
Hahnemann dacht dat infecties door microorganismen werden verspreid. Hij had zelf al vastgesteld dat de toen wijdverspreide geslachtsziekte syfilis onder verschillende vormen kon doorgaan en zich onder andere ziektebeelden kon manifesteren. Voor Hahnemann was een miasme een kwaal zo oud als de mensheid, die duizenden generaties verziekt heeft en een overerfbaar spoor achterlaat dat de vatbaarheid voor ziektes nog versterkt. De gevoeligheid om op een bepaalde manier te reageren op een uitwendige factor, zoals een virus, een bacil of een parasiet, wordt bepaald door het miasme.
Gedurende zijn eeuwenoude geschiedenis kan het miasme tal van vormen aannemen. Hij meende, uitgaande van zijn bevindingen, die uiteraard gekoppeld waren aan zijn tijdsbeeld, drie grote miasmen te onderscheiden. Twee ervan kenmerkten zich als geslachtsziekten: het syfilitische miasme en het gonorrheische miasme, Sycosis genoemd. Maar veruit de grootste ziekteverspreider was de “Psora”, die verantwoordelijk is voor de overgrote meerderheid van de chronische ziektebeelden, zoals (§ 80) zenuwzwakte, hysterie, hypochondrie, skeletaandoeningen, maag- en darmklachten, verlammingen, migraine, enz.... Later voegde hij er ook nog de pseudo-psora of het tuberculinisch miasme aan toe.
Chronische reactiepatronen
De theorie van de miasmen (ten tijde van Hahnemann lang niet door iedere homeopaat begrepen of aanvaard) en het herkennen van de chronische Reactiepatronen in de ziekten brengt een nieuwe dynamiek in het begrijpen van het ziektebeeld van de patiënt en het zoeken naar een passende remedie.
Het verhaal van de ziekte breidt zich uit naar de levensgeschiedenis en het ziekteverloop onder al zijn vroegere vormen. Er wordt nu gezocht naar een totaalbeeld dat meer behelst dan de huidige symptomen. En ook naar het ziektebeeld dat mede door het miasme wordt verwekt. Op het fysieke vlak onderscheiden miasmen zich duidelijk van elkaar.
Psora wordt gekenmerkt door sterke reacties op omgevingsfactoren, zoals licht, geluid, geuren. Er zijn tal van functionele klachten, zoals astma, hoofdpijn, maagproblemen enz.. De huid wordt geplaagd door eczeem en allerlei irritaties. Er is veel jeuk. Pseudo-psora of het tuberculinisch miasme heeft een eerder fragiel voorkomen, met een smalle thorax en een mager uiterlijk. De huid gaat etteren en vertoont bindweefselvorming. Er is een neiging tot overdreven reactie van het organisme op een ziekteverwekkende factor.
Sycosis heeft een huid met aanhangsels en wratten en gaat vocht ophouden.
Syfilis wordt gekenmerkt door moeilijke en trage genezing van wondjes. Er zijn verzweringen, ulceraties. In het algemeen vertoont syfilis de neiging tot destructie.
Verschillende miasma’s brengen opeenvolgende soorten verstoringen teweeg
Hahnemann had nu wel een uitleg voor het falen van zijn behandelingen voor chronische ziekten, maar hij besefte tegelijkertijd dat het integreren van deze visie in een therapeutisch kader niet simpel zou zijn. Vooreerst was er het innovatieve aspect van zijn ideeën. Zelfs voor zijn homeopathische discipelen die toch al wat gewoon waren, bleef het enthousiasme uit.
Kent, de grote Amerikaanse homeopaat, wees echter geregeld op het belang van het begrip van de miasmen en het integreren ervan in de evaluatie van het ziektebeeld van de patiënt. Hahnemann zelf ging ervan uit dat het actieve miasme de kern is rond welke het ziekteproces zich ontwikkelt. De remedie die de totaliteit van die symptomen dekt, zal moeten passen in het onderliggende miasmatische beeld. In de “Chronische Ziekten” stelt Hahnemann dat in ernstige gevallen het nodig is een opeenvolging van anti-miasmatische remedies te gebruiken om een genezing te bereiken ( wordt ook de schiltheorie genoemd). Dit is nodig omdat men aanneemt dat verschillende miasma’s opeenvolgende soorten verstoringen hebben teweeggebracht die niet door één middel kunnen worden gedekt maar door een opeenvolging van remedies. De remedie wordt bepaald aan de hand van de symptomen die na het vorige middel te voorschijn treden of overblijven.
Misasmatische "beelden"
Het belang van de miasmen enerzijds, de moeilijkheid om ermee om te gaan anderzijds, heeft vele homeopaten bezig gehouden. Geleidelijk aan ontstonden didactisch hanteerbare modellen om ermee te werken. De oppervlakkige kenmerken van de miasmen, zoals eerder uitgelegd, vormden de basis voor verdere en diepere observaties en het doortrekken van de logica van de miasmen naar structurele mentale en emotionele lagen. Zo ontstonden stilaan miasmatische “beelden”.
Iemand met een overwegend psorisch miasme zal trachten zich aan te passen aan elke situatie, echter niet zonder moeite. Hij zal daarvoor zijn intellectuele bagage moeten aanspreken en zal naar anderen toe wat verward en gecompliceerd overkomen.
De sycotische persoon zal in al de fasen van zijn leven trachten de situatie naar zijn hand te zetten. Hij kan daarvoor zijn tijd nemen en als een slapende krokodil zijn moment afwachten om over lijken te stappen. Hij zal zijn eigen onvermogen naar anderen toe handig maskeren. Bepaalde beroepen zoals dat van politicus zijn slechts houdbaar voor sycotische personen.
Wie psorisch of syfilitisch is, heeft het in zulke situaties na een tijdje wel bekeken als hij verstandig is. Een syfilitische persoon zal in wezen moeilijke situaties niet aankunnen en slaat stilaan de weg van de eigen vernietiging in die eindigt op neurose, waanzin of zelfmoord.
"Erfzonde"
Samenvattend kunnen we dus zeggen dat we allen van bij onze geboorte belast zijn met één of meerdere miasmen die ons vergezellen in de loop van ons leven en zeer destructief kunnen zijn. Ze zijn als het ware onze “erfzonde”. Ze gaan al zo lang mee als de mensheid, laten blauwdrukken na in onze genen en kunnen tal van vormen aannemen die echter wel duidelijke kenmerken hebben.
Alleen een geneeswijze die de “levenskracht” ondersteunt, is een valabele tegenstander door de ontwikkeling van het miasme tot rust te brengen. Andere, op symptoom gerichte geneeswijzen, slagen er niet in een miasme te kortwieken. Alleen de vorm waarin het zich voordoet, kan gewijzigd worden.
Vigerende miasme
De meest recente aanwinst in de theorie van de miasmen komt weer eens van Rajan Sankaran. Voor Sankaran is ziekte - de manifestatie van de verstoring van de vitale energie - het gevolg van een verkeerde interpretatie van de werkelijkheid. De oorzaak van die verkeerde perceptie vindt zijn oorsprong in een situatie van het eigen leven van de patiënt of in dat van één van zijn voorouders (die valse perceptie wordt dan overgeërfd). Die verkeerde perceptie ontstaat in de hersenen en homeopathisch bekeken nummer 68 vindt als verstoring verder haar weg op het mentale, emotionele en fysieke vlak, gezien de sterke verwevenheid van die systemen.
Ik geef een voorbeeld: iemand heeft een panische angst voor katten. Totaal onredelijk en onbegrijpelijk voor iemand die daarmee niet opgezadeld zit. Deze angst is het gevolg van een verkeerde perceptie waarbij de kat eigenlijk in het onderbewustzijn met een gevaar (bv. een tijger) wordt geassocieerd. De persoon in kwestie is zich wel bewust van het onredelijke van die angst, maar kan er zelf niets aan doen.
De verkeerde perceptie is zeer individueel en hangt af van het vigerende miasme. De waan reflecteert zich in alle aspecten van zijn persoon.Van daaruit legt Sankaran de nadruk op het erkennen van het miasme van de patiënt alvorens zijn remedie te zoeken. En dan komt hij pas goed op gang. Hij vindt zelf, naast de bestaande vier miasmen, nog vijf andere miasmen, die zich tussen de andere plaatsen en een verfijnder beeld geven. Eén van die “nieuwe” miasmen is het “acute miasme”. Ik zal mij beperken tot het belichten van het acute miasme (naast een korte beschrijving van drie klassieke miasmen), de andere bespreken zou ons binnen het kader van dit artikel te ver leiden. Misschien kunnen we er later op terugkomen.
Het acute miasme
In de remedies die bij het acute miasme passen, is er het gevoel van erge dreiging van de buitenwereld. Het gevoel dat de wilde dieren al hadden terwijl de tsunami voor mensen nog niet waarneembaar was en hun blijkbaar het leven heeft gered. Bij het acute miasme is dus nood aan een onmiddellijke reactie. Zonder denken. Vluchten. Een persoon die beantwoordt aan dit miasme reageert instinctief, snel en kordaat. Deze mensen zijn hyperactief en snel geëxciteerd. Ze zijn waakzaam. Ook hun dromen zitten vol bedreigende situaties. In een rustfase ( het normale leven dus) gaan ze zich dikwijls voorhouden de situaties die ze vrezen goed aan te kunnen en zullen ze zelfs, met een ei in hun broek, waaghalzerij uithalen en een manisch gedrag vertonen. “In general they live at a very high voltage”. Op TV komt u ze regelmatig tegen.
Psorische remedies
De waan van Psora is dubbel: er komt druk van buitenaf en tegelijkertijd reuzetwijfel over de eigen mogelijkheden met moeilijke situaties om te gaan. Ze hebben het gevoel dat als ze niet alles onder controle hebben, ze belangrijke dingen kunnen verliezen of kansen zullen mislopen. Het is dus opletten geblazen. Het beeld van schurft, het meest voorkomende letsel van de Psora ten tijde van Hahnemann, past hierbij. Er is een constante jeuk, een gevecht tegen iets dat zeer lastig is, maar dat niet levensbedreigend is. De psorische persoon is doorgaans actief en expressief. Als de zaken goed gaan, ziet hij het wel zitten. Hij is “goed bezig” en wil het ook zo laten overkomen. Zit het echter tegen, dan is het paniek. Een donker wratje lijkt een reusachtig kankergezwel in zijn ogen, even in ‘t rood staan op de rekening (in de eventualiteit dat het zou gebeuren) en hij beeldt zich in bankroet te zijn en tot de bedelstaf gedoemd. Goed nieuws tovert weer een smile op zijn gezicht. Hoe dan ook, er is ongerustheid over de toekomst, maar toch ook wat hoop.
Sycotische remedies
Sycotische remedies zijn gekenmerkt door het gevoel van: “Ik kan dat hier niet aan, maar ik zorg er verdomd wel voor dat niemand het te weten komt”. Omdat hij zoveel te verbergen heeft, leeft hij onder constante stress. De moeite die hij dagelijks moet doen om anderen te doen geloven dat hij de situatie meester is, put hem uit. Door de band is hij minder actief dan de psorische patiënt. Ook minder open, uit vrees zijn mond voorbij te praten. Hij vertoont niet dezelfde verscheidenheid aan klachten als de psorische patiënt omdat hij beter met zijn lichamelijke kwetsbaarheden kan omgaan dan met stressfactoren van buitenaf. De sycotische patiënt ontwikkelt op een zeer trage manier specifieke orgaanklachten zoals astma, cardiale klachten, prostaatklachten.
Syfilitische remedies
De waan van syfilitische remedies is dat ze geconfronteerd worden met een uitzichtloze en desperate situatie. Het is dus erop of eronder in een laatste poging de “vijand” uit de weg te ruimen. Als het niet lukt, is zelfmoord een uitweg. Syfilitische mensen zijn zwaar negatief geladen en stralen dat ook uit op hun omgeving. Alles en iedereen is tegen hen en niets kan dat veranderen. Een agressieve onderlaag is dikwijls aanwezig en er is niet veel nodig (kritiek of een spottend lachje) om de lont aan het vuur te steken. De syfilitische persoon is rigide in zijn opvattingen en is moeilijk in gunstige zin te beïnvloeden. De ziekte syfilis zelf, die model stond voor het miasme, vertoont dezelfde destructieve kenmerken. Vruchteloos probeert het lichaam weerstand te bieden door zichzelf geleidelijk aan te vernietigen met ulceraties, gangreen enz.
Hahneman en zijn theorie over chronische ziekten en miasmen
Men kan niet naast het genie van Hahnemann kijken in het licht van zijn theorie over chronische ziekten en miasmen. Zelfs nu heeft de moderne geneeskunde geen halt kunnen roepen aan de vernietigende kracht van de miasmen. Precies omdat, zoals Hahnemann voorspeld had, dit niet mogelijk is. Ongetwijfeld komt er een tijd dat de visionaire ideeën van deze man door veel meer mensen dan door een handvol homeopaten worden erkend. Ondertussen kan deze informatie over de miasmen april-mei-juni 2005 ons de kans bieden even te reflecteren over onze tijd, onze maatschappij en niet in het minst over onszelf. Wij leven in een overwegend sycotisch tijdperk. Immers, wij blijven fundamentele problemen zoals honger, milieu, racisme, minimaliseren en ontkennen. Wij zijn hard voor elkaar en we leven in wantrouwen, gedreven door hebzucht en machtswellust. Stilaan evolueren wij naar een syfilitische en destructieve fase. Onverdraagzaamheid, religieus fanatisme, terrorisme, milieuverloedering, tal van nieuwe ziekten, zijn de huidige signalen. Ik weet ook niet of er nog verandering mogelijk is, of het lot van de mensheid al bezegeld is zodat we binnen enkele generaties plaats maken voor onze opvolgers.
Het kan geen kwaad ons even af te vragen welk ons eigen overwegend miasme is. Het is slechts mogelijk er beter mee om te kunnen als we het herkennen. Daarvoor moeten we gewoon een twintigtal opeenvolgende gedachten of zinnen noteren en ze ontleden op hun inhoud, hun achtergrond en de boodschap die we willen meegeven. De logica die erin ligt, brengt ons naar ons miasme. En dan kunnen we middelen zoeken, mogelijks met de hulp van een homeopaat en van een homeopathisch middel om beter met dit miasme om te kunnen. Het miasme blijft wel bij ons. Eén ding staat echter vast, als we niet verbeteren ten opzichte van ons miasme, verslechteren we. Er is geen middenweg.