Boekbespreking: De kunst van het geluk
Dalai Lama & Howard Cutler
Wanneer je decennia lang als arts dag in dag uit tot de intimiteit van duizenden mensen doordringt, begin je met de tijd een beetje fysionomist te worden. Dikwijls heb je het gevoel vooraf te weten wat de mensen gaan vertellen.
De gelaatsuitdrukking, de non-verbale signalen, de sfeer die je aanvoelt, geven je informatie, die dikwijls nadien wordt bevestigd. Zo ontstaat geleidelijk aan een vorm van intuïtie die verrassend kan zijn als je de intuïtieve waarneming vergelijkt met de meer objectieve gegevens uit de intake en de gewone observatie. Het valt ook voor dat je de bal totaal mis slaat, en daar leer je evenveel uit. Wij vangen allemaal tal van kleine en grote signalen op maar dikwijls weten we ze niet te plaatsen.
Trots, argwaan, hebzucht, jaloersheid, verdriet, hebben zo allemaal hun begeleidende aura waarvoor niet alleen voor mystici en spiritueel begaafden ontvankelijk zijn. We leven in een tijd waar ongenoegen, geïrriteerdheid, sluimerende agressie, ongeduld hoe langer hoe meer gemeengoed worden en een groter deel uitmaken van het beeld dat we overbrengen.
De Dalai Lama straalt een zeldzame vorm van sereniteit en geluk uit. En precies deze, naar mijn gevoel onvervalste uitstraling, was het primum movens om een werk van deze man te lezen. Het boeddhisme heeft dit voor op de concurrentie dat het door de eeuwen heen geen spoor van bloed ter handhaving van zichzelf of vermorzeling van anderen heeft achtergelaten. Ik kocht het boek en het werd samen met de Materia Medica van Boericke, één van mijn beduimelde naslagwerken.
Het boek is de neerslag van een aantal thematische gesprekken die de Amerikaanse psychiater Howard Cutler met de Dalai Lama gedurende een paar jaar had. Dit gebeurde op verscheidene locaties, zowel in zijn gewone verblijfplaats in India als tijdens een reeks spreekbeurten in de Verenigde Staten. Ter verduidelijking: De Dalai Lama is de geestelijke en politieke leider van het Tibetaanse volk. Hij leeft in ballingschap in Dharamsala sedert hij in 1959 gevlucht is voor de Chinese invasie. Hij wordt aanzien als de 14de incarnatie van Avalokiteshvara, de Boeddha van mededogen. Hij is winnaar van de Nobelprijs voor vrede.
Met een Westerse gedachtengang en vertrekkend vanuit situaties die we goed kennen, worden de gesprekken gevoerd die gevoed worden door de basis van de boeddhistische filosofie. Wat hier vooral besproken wordt is het verwerven van geluk, het aanvaarden van lijden als essentieel onderdeel van het bestaan en ermee omgaan, het beoefenen van mededogen.
Er wordt ook ingegaan op het heilzame effect van meditatietechnieken. Vanuit het aanbrengen van de problemen waarmee de modale Westerling geconfronteerd wordt, gaat de Dalai Lama in op de verschillende niveaus van menselijk denken en menselijke emoties. Hij geeft ook aan waar voor hem dilemma’s en haast onoplosbare problemen liggen. Het bijzondere aan dit werk is dat het dagelijkse leven, met zijn kleine en grote genoegens en miseries wordt gebruikt als toegangspoort tot een eerste kennismaking met Oosterse filosofieën.
Hoe verder ik door dit boek geraakte, en sommige passages herlas is, des te duidelijker mij werd waarom deze man rust en geluk uitstraalt. Des de duidelijker werd het ook hoe moeilijk het in onze maatschappij is geworden momenten van eenzame terugtrekking en meditatie te vinden. Alles wordt rondom ons zodanig geregeld dat de confrontatie met onszelf haast onmogelijk wordt gemaakt. En blijkt dat precies dit het heel meest heilzame kan zijn in ons leven.
Zei Einstein al niet:
“De religie van de toekomst zal een kosmische religie zijn, die een persoonlijke God overstijgt en zich verre houdt van dogma en theologie. Het is een religie waar zowel het natuurlijke als het spirituele deel van uitmaakt en die gebaseerd is op een religieuze beleving die men heeft omdat men alles wat natuurlijk en spiritueel is als een betekenisvolle eenheid ervaart. Het boeddhisme beantwoordt aan die beschrijving. Als er één religie is die berekend is op de moderne wetenschappelijke behoeften, dan is dat het boeddhisme.”
In dit boek worden geen nieuwe waarheden verkondigd, maar het geheel van de verschillende thema’s geeft een indruk van grote harmonie. Het is alsof je voor de eerste maal een opera ziet waarvan je reeds de verschillende aria’s kende, maar ze niet in een verhaal kon integreren.
Voor diegenen onder ons, de nog geen inspiratie gezocht hebben in Oosterse inzichten, prijs ik dit boek ten zeerste aan. Het biedt nieuwe invalswegen in de universele inzichten om een “beter” Mens te kunnen worden.